Bütüncül Sağlık Nedir, Bütüncül Sağlık Yöntemleri Nelerdir, Faydalı mıdır?

Bütüncül Sağlık Modeli Nedir?

Tarihe ışık tuttuğumuzda insanın bir adım ilerleyebilmek için çağlar boyunca mücadele ettiği sağlık ve hastalığın birçok farklı tanıma sığdırıldığına rastlanır. Dünya Sağlık Örgütü, 1947 yılında sağlık tanımını fiziksel boyuttan çıkardı ve sağlığın sadece hastalık ve sakatlığın olmadığı durumlarda var olduğu inancından sıyrılarak yeni bir anlam kattı. 1947 yılında hayatımıza giren yeni sağlık tanımına göre kişi hem ruhen hem bedenen hem de sosyal yönden tam bir iyilik halindeyse sağlıklı olarak tanımlanabilir hale geldi.

Bütüncül Sağlık kişinin iç huzur, sağlık, birlik, kendini gerçekleştirme ve daha yüksek bir bilinç seviyesine ulaşması gibi unsurları vurgular. (Levin ve Coreil, 1986) Bir kişinin bedenini, duygusal ve bilişsel yönleriyle beraber ele alan Bütüncül Sağlık Modeli, kişinin bedeniyle psikolojisini iç içe geçirir.

Bütüncül Sağlık Modeli kişinin fiziksel, zihinsel, duygusal, ruhsal, sosyal ve varoluşsal olarak altı farklı kökü olduğunu savunur ve insanı bu altı farklı boyutta mercek altına alır. Birbiriyle bağlantılı olan bu altı alandan biri etkilendiğinde diğerinin de etkilendiği bir tablo oluşur. Fiziksel, bilişsel ve duygusal yönleriyle ele alınan insan, Enver Demirel Yılmaz tarafından ilk kez Aşk-ı Mizaç kitabında somatopsikospiritüel varlık olarak resmedilmiştir. Bu resimden ilham alınarak bir hastalığı tedavi etmek veya önlemek için kullanılan yöntem ise geleneksel ve modern tıp terapilerini kapsamaktadır.

Bedenin dışarıdan gelen müdahaleyle düzelebileceği, insan bedenini bir makine gibi ele alınması gereken inançların aksine bütüncül yaklaşımda insan, bedeni ve zihni arasında yaratılan işbirliğiyle tedavi edilebilir. Zihin ve beden birbirinden ayrı bir parça olmaktan ziyade, bir araya gelerek insanı temsil eden bir kimliktir.

Mizacın belirlenmesi insanın haritasının çıkarılmasına ve hangi yoldan, nasıl gidileceğine dair bir öngörü vermektedir. Her bireyin kendi mizacına ve öyküsüne göre ilerleyeceği yol belirlenir; gerek geleneksel ve modern tıp tedavisinde gerek terapilerde bu yoldan ilerlenir.

Fiziksel, Bilişsel ve Duygusal Denge

Bireyin sağlığını besleyen ve destekleyen fiziksel, bilişsel ve duygusal denge bütüncül yaklaşımda önemli bir yerde bulunmaktadır. Bu üç bileşenin arasında yıkılmayan bir köprü bulunmaktadır ve birbirini etkiledikleri gibi birbirinden etkilenirler. Bu üç bileşen arasında oluşan denge aynı amaç için entegre olmuştur: İyi olma haline ulaşmak ve insan refahını arttırmak.

Kişinin mizacı, bu süreci nasıl ilerleteceğine ve geliştireceğine yönelik bir ön izleme sunmaktadır. Fiziksel yetenekler ve yatkınlık, bilişsel yaklaşımlar ve zihin süreçleri, duygusal ihtiyaç ve aktarım kişinin mizacında izlerini gösterir. Bütüncül yaklaşım bu izleri takip ederek iyi olma haline ulaşır.

Bütüncül Beslenme Nedir?

Bütüncül beslenme sadece fiziksel sağlığa olan etkisine değil, mental, duygusal ve sosyal sağlığa olan önemine de vurgu yapmaktadır. Bireysel ihtiyaçlar farklılık göstermektedir ve mizaç mutfağı da belirlemektedir. Beslenme davranışlarının ve alışkanlıkların gölgesi kişinin mizacında görülebilmektedir. Yaşam tarzının keşfedilmesinde mizaç bir pusula gibidir ve kişiyi keşfetme sürecinde sonuca kısa yoldan götürür. Kişide elde edilen bilgiler genetik yatkınlık, sosyal ve kültürel boyutlarla da bir araya getirilerek ihtiyaca yönelik bir beslenme programı oluşturulur. Gıda çeşitliliğinin de hakim olduğu dengeli beslenme, mevsimsel ve yöresel ürünlerle zenginleştirilmiş bir içeriğe sahiptir.

Bütüncül beslenme sağlıklı yaşam alışkanlıkları kazandırmak ve kişinin kendisine karşı olan anlayışını, keşfini arttırmak için başta kişinin mizacı olmak üzere birçok faktörü göz önünde bulunduran bir yaklaşımla hareket eder. Varmak istenilen sonuç ise kişinin fiziksel, bilişsel, duygusal ve sosyal olarak iyi olma haline ulaşması ve refahıdır.

Stres Yönetimi ve Bütüncül Teknikleri Nelerdir?

Bütüncül yaklaşım stresle başa çıkma stratejileri geliştirmede bireylerin fiziksel, zihinsel, duygusal ve sosyal boyutlarını bir çatı altında toplar, bir işbirliği ortamı oluşturur. Stres sadece bilişsel boyutta ortaya çıkan bir durum değildir; duygusal girdi ve çıktıları olan, fiziksel düzeyde yansımalar sergileyen, sosyal etkileşimle şekillenebilen bir deneyimdir.

Fiziksel olarak,

• Düzenli egzersiz,

• Uyku

• Vitamin ve mineral değerleri

Bilişsel olarak,

• Terapi

• Bilişsel çarpıtmalar ve bu çarpıtmaların farkındalığı

• Mindfullnes, anı yaşamak ve ana odaklanmak

• Meditasyon

Duygusal boyut,

• Stres günlüğü yazarak duyguları kaydetme,

• Sosyal destek

• Bir terapi almak ve duyguları ifade etmek

Bütüncül yaklaşım, stresle baş etmek için sunulan tüm bu teknikleri bir araya getirerek harmanlar ve kişinin hayatının belli yerlerine yerleştirir. Hangi tekniklerin nerede ve nasıl kullanılacağına karar verme sürecinde yol gösteren etken kişinin mizacıdır. “Kişi strese yatkın mı?”, “Stresin kişiye girdileri ve çıktıları nelerdir?” ve “Kişi stres anında fiziksel, bilişsel ve duygusal alanda nasıl bir tepki verir?” sorularının cevabına kişinin mizacını belirleyerek ulaşabiliriz.

Kimi mizaç tipleri duygularını ifade etmeye yönelik bir ihtiyaç içindeyken kimi mizaç tipleri içinde bulunduğu durumu rasyonalize etmek ve bilgi toplamak ister. Bireyin reçetesi kendisine özel ve biriciktir.

Alternatif Tıp Yöntemleri: Bütüncül Sağlık İçin Faydaları Nelerdir?

Akupunktur: Vücut belli stratejik noktaların bir araya geldiği bir bütündür ve bu noktaları vücuttaki problemle paralel, doğru bir şekilde keşfetmek tedavi için önemlidir. İnce iğnelerin kullanıldığı bu yöntem birçok hastalığın ilerlemesini önleyerek iyileşme sürecini başlatır.

Aromaterapi: Bitkilerin çiçekleri, yaprakları ve köklerinin kaynak olarak kullanıldığı uçucu yağların tedavi sürecinde kullanıldığı bir alternatif tıp yöntemidir. Bu yağlar cilt üzerine uygulanabildiği gibi buhar yoluyla kişiye uygulanabilir. Banyo suyuna eklenebileceği gibi difüzörler aracılığıyla da kişinin duyularına yönlendirilebilir. Her yağ kendine özgüdür ve sağlık sorununa göre kullanılacak yağ değişkenlik gösterir.

Kupa Terapisi (Hacamat): Cildin belirli bölgelerine uygulanan, vakum aracılığıyla kanın ve diğer vücut sıvılarının çıkarılması hedeflenen hacamat kupa ya da bardak yardımıyla yapılır. Kas-iskelet problemleri, toksinler, stres ve anksiyete azaltma gibi birçok problemde başvurulan hacamat vücudun genel sağlığına önemli bir destek ve fayda sağlar.

Doğal Tedavi Yöntemleri: Bitkisel Destek ve Tamamlayıcı Terapiler

Kaynakların doğadan elde edildiği, elde edilen bu kaynaklarla olası sağlık sorunlarının önünün kesildiği ve var olan sağlık sorunlarının tedavi edildiği bir yöntemdir. İnsana bütüncül bir bakış açısıyla yaklaşılan bu yöntemde de fiziksel, bilişsel ve duygusal refahın sağlanması ön planda tutulur.

Mizacı belirlemenin bir tedavi güzergahı belirlemedeki önemi doğal yöntemlerde de karşımıza çıkmaktadır. Sentetik ilaçlara karşı önyargısı bulunan ve direnç gösteren ya da bu ilaçları kullanıp sonuç alamayan mizaç tiplerinde bitkisel tedavinin uygulanılmasına karar verilmesi, kişiyi tedaviye karşı daha işbirlikçi hale getirebilir. Diğer yandan strese eğilimli bir mizaç tipindeki bireyin kaygısını ve endişesini azaltma konusunda başvurulabilecek bir yöntemdir.