Oyunun Çocuğun Hayatındaki Anlamı Nedir?

Her oyun, yaşamdan alınan bir sahnedir sözüyle düşünürsek, aslında oyun oynamak çocuğu yaşama hazırlamaktır. Oyun süreci; çocuğun fiziksel, duygusal ve bilişsel gelişimini destekleyen en önemli süreçlerden bir tanesidir aslında. Özellikle bilinçli yapılan bir oyun süreci; çocuğun fiziksel (ince-kaba motor becerileri, düşünce ve duyguları eyleme geçirmesi vb.), duygusal (sosyalleşerek yaşamı prova etmesinde) ve bilişsel (öğrenme süreçlerini aktif olarak çalıştırmasında) süreçlerinin gelişimine oldukça fazla katkıda bulunur. Öyleyse oyunu çocuğun sadece boş zamanlarını geçirdiği bir etkinlik olarak görmek doğru değildir. Oyunun geliştirici, eğitici , psikososyal, uyum sağlayıcı, teşhis ve tedavi edici işlevleri de göz ardı edilmemelidir.

Oyun çocuğun işidir. Çocuğun kendini en rahat ifade ettiği yer oyundur. Oyun oynamak çocuklar için yemek yemek, uyumak gibi doğal bir ihtiyaçtır. Aynı zamanda oyun çocuğun dünyayı deneyimleme ve öğrenme yoludur. Oyun aynı zamanda çocuğun doğalını yansıttığı bir alan olduğundan doğuştan getirdiği mizaç dediğimiz yapılarını da oyunları sırasında gözlemlememiz mümkündür. Haydi gelin hangi mizaçtan çocuklar ne tür oyunlarla doğuştan getirdikleri varoluşsal arayışlarını ortaya koyuyorlar birlikte bakalım.

Peki çocuğumuzla oyun oynarken seçtiğimiz oyuncaklarda nelere dikkat etmeliyiz ? Gelin çocukların mizaç tiplerinin oyun ve oyuncaklara hangi doğrultuda baktıklarına göz atalım ;

Kusursuzluğu Arayan Mizaç Tipi: (DTM1)

Genelde araştırma ve öğrenmeye eğilimli olan DTM1 mizaç tipindeki çocuklar için; eğitici, öğretici oyun ve oyuncaklar seçilebilir. Öğrenme süreçlerini aktif kılan , oto kontrol sahibi olmayı, beklemeyi gerektiren oyunlar (örneğin ; akıl/zeka oyunları , satranç , bulmaca ) DTM1 çocukların en çok tercih ettiği oyunlardır.

DTM1 çocuğu olan ebeveynlerin ise; genellikle planlı, kontrollü ve gergin olabilen DTM 1 çocuklarının sağlıklı gelişimi için onları, esnek düşünme, gevşeme ve rahatlamaya dayalı oyunlara yönlendirmeleri oldukça önemlidir. Bu noktada; eğlenceye dayanan, fiziksel olarak hareket etmeye yönlendiren, kuralları az ve esnek olan oyun ve oyuncaklar tercih edilebilir.

Duyguları Hissetmeyi Arayan Mizaç Tipi: (DTM2)

Genellikle duygu içeren olay ve durumlar içinde bulunmaktan hoşlanan DTM2 mizaç tipindeki çocuklar; oyun ve oyuncaklar aracılığıyla olumlu/olumsuz tüm duygularını dışa vurmak isterken aynı zamanda sevgi ve ilgi ihtiyaçlarını da gidermeye çalışabilirler. Bu nedenle DTM2 mizaç tipindeki çocuklar genellikle yumuşak peluş hayvanlar, bebekler, oyuncak yemek takımları ve doktor setlerini tercih ederek insanlara yardım etme, ilişki içinde bulunma vb. ihtiyaçlarını karşılayacakları şekilde oyunlar kurgulayabilirler.

DTM2 çocuğu olan ebeveynlerin ise; genellikle duygularını coşkulu bir şekilde yaşayan, sevgi ve ilgiye ihtiyaç duyan DTM2 çocuklarının sağlıklı gelişimi için, onları akılcı düşünebilmeye dayanan bilişsel gelişimi destekleyici oyun ve oyuncaklar seçmesi önerilir. Ancak ilişki odaklı olan DTM2 mizaç tipindeki çocuklarla bilişsel faaliyetlere dayalı oyunların oynanması için; ebeveynlerin çocuklarıyla kuracakları olumlu ilişki, onların bu oyunlara yönlendirilmesinde oldukça önemli olabilir.

Hayran Olunacak Kendilik İmajı Arayan Mizaç Tipi : (DTM3)

Genellikle başarı ve rekabet içeren olay ve durumlar içinde bulunmaktan hoşlanan DTM3 mizaç tipindeki çocuklar; yarışma ve rekabete dayalı oyunlar oynamayı tercih edebilirler. Her seferinde ön planda olmayı, birinci olmayı isteyebilirler. Bu nedenle; zamana karşı yarışma oyunları, kişilerle birlikte oynanacak kazanma/kaybetmeye dayalı oyunlar (satranç, tabu, monopoli, dart oyunları vb.) oynamaktan hoşlanabilirler.

DTM3 çocuğu olan ebeveynlerin ise; yaşamı genellikle yarışma ve rekabet alanı olarak algılayan DTM3 mizaç tipindeki çocuklarının sağlıklı gelişimi için rekabet içermeyen ve keyif veren oyunlara (kazananı kaybedeni olmayan, eğlence amaçlı) yönlendirmesi önerilir.

Duyguların Anlamını Arayan Mizaç Tipi : (DTM4)

Genellikle özgün ve bireysel olmaya eğilimli olan DTM4 mizaç tipindeki çocuklar; duygu ve düşüncelerini dolaylı/sanatsal yollarla dışa vurabilecekleri oyun ve oyuncaklarla oynamayı tercih edebilirler. Bu nedenle yapılandırılmamış oyuncaklar (müzik aletleri, oyun hamurları, elişi kağıtları, boyalar ) ve oyunlarla oynamayı tercih ederler.

DTM4 çocuğu olan ebeveynlerin ise; genellikle farklılık ve özgünlükten hoşlanan, sınırlandırmalar yerine bireyselliğe odaklanan DTM4 mizaç tipindeki çocukların sağlıklı gelişimi için zaman zaman onlarla kurallı ve yönergeli oyunlar oynanması gelişimleri açısından önemlidir. Bu doğrultuda mantıksal akıl yürütme ve planlama gerektiren aile kutu oyunları tercih edilebilir.

Bilginin Anlamına Ulaşmayı Arayan Mizaç Tipi : (DTM5)

Genellikle yalnızca ilgi alanları konusunda okumaya, araştırmaya, bilgi edinmeye çok meraklı olan DTM5 mizaç tipindeki çocuklar; bilgiye dayalı oyun ve oyuncakları tercih edebilirler. Özellikle zeka oyunları ( bulmaca, sudoku, satranç gibi ) oynamaktan çok hoşlanırlar.

DTM5 çocuğu olan ebeveynlerin ise; genellikle yalnızca ilgi alanları konusunda araştırma yapmaktan hoşlanan DTM5 mizaç tipindeki çocukların sağlıklı gelişimi için küçük yaşlardan itibaren sportif oyun ve faaliyetlere yönlendirmek oldukça önemlidir. Örneğin; birlikte yapılan doğa yürüyüşleri, masa tenisi ya da bowling gibi oyunlar çocuğu bedensel olarak aktif tutarken bir taraftan da kendine güvenmesini ve sosyalleşmesini artırabilir.

Entelektüel Dinginlik Arayan Mizaç Tipi : (DTM6)

Genellikle güven ve emniyette olmaya oldukça önem veren DTM6 mizaç tipindeki çocuklar; risk içermeyen ve daha çok bilişsel faaliyetler içeren oyun ve oyuncaklardan hoşlanırlar. Örneğin; ,yeni aldıkları oyuncaklarının ne kadar farklı şekillere girebildiği, ne kadar uzağa uçabildiği, ne kadar sağlam olduğunu test etmeye çalışabilirler.

Bir konuyla ilgili bilgi sahibi olduğu oranda rahatlayan DTM6 mizaç tipindeki çocuklar, aynı zamanda başardıklarını gördükçe kendilerine karşı güvenleri artmaktadır. Bu nedenle kendilerine karşı güvenlerini desteklemek adına rekabet içinde bulunmaları ve sonuç odaklı faaliyetlerde bulunmaları oldukça önemlidir. Uyumlu bir yapı gösteren DTM6 mizaç tipindeki çocuklar ‘’güven odakları’’ tarafından belirlenen oyuncakları kabul etmekte zorlanmayıp daha kolay yönlendirilebilirler. Bu noktada yapılacak en iyi şey çocuk adına oyuncak seçimi yapmak yerine kendi başına seçim yapmasına destek olmaktır.

Keşfetmenin Hazzını Arayan Mizaç Tipi : (DTM7)

Genellikle keşfetmeye ve keyif almaya önem veren DTM7 mizaç tipindeki çocuklar; teknoloji içeren, yaratıcı ve adrenalin duygusunu tetikleyen oyun ve oyuncaklara yönelebilirler.

DTM7 çocuğu olan ebeveynlerin ise; genellikle adrenalin ve yenilikten hoşlanan, sınırlandırmalar yerine özgürlüğe odaklanan DTM7 mizaç tipindeki çocukların sağlıklı gelişimi için zaman zaman onlarla kurallı ve yönergeli oyunlar oynanması gelişimleri açısından önemlidir.

Mutlak Güç Arayan Mizaç Tipi : (DTM8)

Genellikle güç odaklı olan DTM8 mizaç tipindeki çocuklar; fiziksel anlamda aktif olabileceği ve öfkesini ortaya koyabileceği oyun ve oyuncaklara yönelebilirler. Örneğin; futbol, koşu, ağırlık kaldırma vb. fiziksel ve sportif faaliyetlerden de oldukça keyif alırlar.

Günümüzde tv ve internet yoluyla aşılanan şiddet ve saldırganlık durumları DTM8 mizaç tipindeki çocukların oldukça dikkatini çekebilir ve var olan hayal dünyalarının ötesinde bir saldırganlık dürtüsünün hayatlarına girmesine neden olabilir. Bu sebeple ebeveynlere düşen görev DTM8 mizaç tipindeki çocuklarının güç ihtiyacına saygı duymaları, oyun ve hayal dünyalarında bu öfkesini açığa çıkarabilmelerine olanak tanımaları gerekmektedir.

Fiziksel (Duyumsal-Hareket ) Konfor Arayan Mizaç Tipi : (DTM9)

Genellikle fiziksel konfor odaklı olan DTM9 mizaç tipindeki çocuklar; daha az enerji harcamayı gerektiren kutu oyunları , pc oyunları gibi oyunlarla oynamayı tercih ederler.

DTM9 çocuğu olan ebeveynlerin ise; genellikle hareket etmeye üşenen ve farklılığa daha geç adapte olabilen DTM9 mizaç tipindeki çocuklarını, spontan gelişen olay ve durumlar karşısında adaptif olabilme becerisinin önemli olduğu, sonuç ürünler ortaya koyabileceği etkinliklere yönlendirebilirler.