Çocuklarda İçe Kapanıklık Neden Olur ve Nasıl Geçer?

Çocuklarda İçe Kapanıklık Ne Anlama Gelir?

Çocuklarda içe kapanıklık her çocukta fiziksel, bilişsel ve duygusal anlamda farklılık gösterebilir.İçe kapanıklık genellikle çekingen , içe dönük kavramları ile ilişkilendirilir . çekingen çocuk ile içe kapanık çocuk arasında seviye farkı olduğu söylenebilir. Çekingenliği içe kapanıklığın alt düzeyi olarak görebilir. İçe kapanıklık ; çocuğunduygularını, düşüncelerini, hareketlerini dışa vurma konusunda çekinme eğilimini ifade eder. Çocuğun sosyal etkinliklerden kaçınması, sosyal ortamlarda kendisini rahat hissetmemesi, yoğun kaygı ve korku yaşayan; bunlar yargılanma, yapamayacağım , bana gülecekler , benimle alay edecekler , eleştirecekler , olumsuz etiketlemelere maruz kalacağım korkuları ile ilişkili olup , tek başına oyun oynamak istemesi, duygu , düşünce ve isteklerini dile getirememe gibi kaçınma davranışlarını meydana getirmesidir . İçe dönüklükte ise çocuk kaçınma davranışı göstermez,bunu tercih eder. Örneğin DTM4 dediğimiz Duyguların Anlamını Arayan Mizaç tipine sahip bir çocuk mizaç özellikleri gereği yalnız, kendi kendine kalmayı tercih edebilir. En dışa dönük DTM4 bile yeri geldiğinde duyguları ve kendi ile baş başa kalmak, kendine dönmek ister. Bu çocuklar tıpkı içe kapanık çocuklar gibi kalabalık sosyal ortamlarda bulunmaktan çok hoşlanmazlar ancak bulunmaları gerektiğinde yoğun kaygı ve korku yaşamazlar. Bir kaçınma söz konusu olmadığı için içe dönüklük tercihtir diyebiliriz. İçe kapanık çocuklar ise gitmek istese dahi gidememenin vermiş olduğu bir rahatsızlık duyarlar.

Çocuklarda İçe Kapanıklık Durumunun Sebepleri Nelerdir?

Çocuklarda içe kapanıklığın nedenlerine bir çok faktör etkili olabilir.Bazı çocuklar doğuştan gelen mizaç özellikleri bakımından daha çekingen ve içe kapanık olmaya yatkın iken , bazıları ise mizaç özellikleri aslında sosyal ve aktif olmasına rağmen yanlış aile tutumları ve deneyimler ile kendiniegüvensiz ve isteklerini duygularını dile getirme konusunda çekingen olabilir. Örneğin DTM6 dediğimiz Entelektuel Dinginlik Arayan Mizaç Tipine sahip bir çocuk ailenin güvenini hissetmediği bir noktada içe kapanık ve çekingen tutumlar sergileyebilirken, yapısal olarak hareketli ve konuşkan olması ile bilinen DTM7 dediğimiz Keşfetmenin Hazzını Arayan Mizaç tipine sahip bir çocuk ailenin yanlış tutumları ile içe kapanıklık yaşayabilir. Aile içi iletişimde yaşanan olumsuz durumlar, şiddet öyküsü , anne-baba tartışmaları, kardeş kıskançlığı, ebeveynlerden birisinin ya da sevilen bir yakının kaybı ile de ilişkilendirilebilir. Çocuğun yaşadığı travmatik sosyal deneyimler, konuşma veya dilde bozukluk, aşırı koruyucu ve baskıcı ebeveynler tarafından yetiştirilmiş olmak özgüven eksikliği yaratarak içe kapanıklığa sebep olabilir. Özgüven eksikliğinden kaynaklı içe kapanıklık, çocuğun sahip olduğu yetenek ve becerilerini öne çıkarmasını önleyerek çocuğun akademik başarısını olumsuz yönde etkileyebilir.

Söyledikleri önemsenmeyen, sürekli azarlanıp utandırılan çocuklar bir süre sonra içe kapanmaya başlayabilir . Her söylediği engellenen veya alay edilen çocuklar topluluk içerisinde azarlanacağı ve alay edileceği korkusu ile konuşmaktan çekinebilir. Sınıfta veya kalabalık bir ortamda doğru cevabı bilse dahi söz hakkı almakta zorlanabilirler.

Çocuklarda içe kapanıklığın ana sebepleri olarak anne ile sürekli yan yana olduğu halde anneden beklediği sevgiyi, ilgiyi alamamak, tepkisel bir anne ve çocukla yeteri kadar iletişim kurmayan baba, huzursuz baskılı ve çatışma yaşanan evde ezilen bir çocuk içe kapanıklık geliştirebilir.

Çocuklarda İçe Kapanıklık Psikolojik Midir?

Çocuklarda içe kapanıklık psikolojik olabileceği gibi çocuğun mizacına göre de kendini gösterebilir. Bazı mizaçlara sahip çocuklar içe kapanıklığa daha yatkın olabilir. Veya mizaç özellikleri gereği çocuk içe kapanıkmış gibi anlaşılabilir. Bu durumda çocuk içe kapalı mı yoksa içe dönük mü bunu ayırt etmek gerekir.

Çocuklarda İçe Kapanıklık Nasıl Çözülür?

İçe kapanık çocuklarda en büyük görev aileye düşüyor diyebilir. Aile başkalarının yanında olmak da dahil devamlı çocuğun çok utangaç veya içe kapalı olduğunu dile getirmemeli, çocuğa sorular sorup onunda fikrini merak ettiğini ve bunu önemsediğini ifade ederek çocuğun iletişim kurma becerilerini güçlendirmelidir. Sosyal bir ortama katılmadan önce orada kimler olacağı, nasıl bir yer olduğu açıklayarak çocuğu o ortama daha önceden hazırlayıp adapte olmasına yardımcı olarak kaygı seviyesini düşürmeyi amaçlayabilir. Çocuğa kaygılı olduğu durumlarda baskı , ısrar ve zorlama yapmamalı , rahat bırakmalıdır. Baskı ve ısrar çocuğu bulunduğu durumda daha kaygılı hissetmeye itip kaçınma geliştirmesine sebep olabilir. Çocuğun yapısının tedbirli olduğunu unutmamalı ve ortamı gözlemleyip , alışması için zaman verilmelidir. Ebeveyni rol model alan bir çocuk ebeveynin sosyal ortamlarda çekingen tavırlar göstermesinden etkilenebilir. Bu yüzden ebeveynlerin kendilerine güvenen bir tavırla yabancılarla iletişim kurması çocuk için çok daha iyi bir örnek olacaktır. Ebeveyn çocuğa geçmiş anılarını, arkadaşlıklarını, gezdiği yerleri anlatarak çocuğu teşvik edebilir. Heyecanlananve meraklanan çocuk cesaretlenebilir. Bu noktada desteklemek de çok önemlidir. Ona yapmak istediği şeyleri , nereye gitmek istediğini sormak , hayallerini anlattırmak , teşvik olma konusunda destekleyici olabilir. Ebeveyn çocuğunun mizacına göre neye ihtiyacını olduğunu bulup bu yönde çocuğun yeni deneyimler sağlaması konusunda desteklemelidir. Örneğin DTM1 dediğimiz, Kusursuzluğu Arayan Mizaç Tipine sahip bir çocuğu dağınık, düzensiz, kuralsız çocukların olduğu bir ortamda sosyalleşmesini beklerseniz bu durum çocuğun daha da içe kapanık olmasına sebep olabilir. Çünkü bu mizacın çocuklarının doğuştan getirdiği özelliklerin başında sorumluluk , tertip ve düzen gelmektedir. Çocuk bu ortamda kendini iyi hissetmeyeceği için kaygıları devam edebilir. DTM6 dediğimiz Entelektüel Dinginlik Arayan Mizaca sahip bir çocuk için ise mizacının ana motivasyonu olan güven çok önemlidir. Çocuğun gözlemleyip, izleyip, veri toplayıp o ortamda kaygılarının azalması için kendini güven de hissetmesini beklemek gerekir. Başka bir mizaçtan örnek verecek olursak eğer DTM3 dediğimiz Hayran Olunacak Kendilik İmajı Arayan Mizaç Tipine sahip bir çocuk dışlandığı , devamlı eleştiriye maruz kaldığı veya diğerlerinin baskın olduğu ortamlarda içlerine kapanabilirler.

Her çocuk bilişsel, fiziksel ve duygusal açılardan farklılık gösterir. Bu farklılıkların otaya koyduğu problemlerin sebebi her mizaca göre farklılık gösterdiği gibi çözümü de her mizaca göre farklıdır. Bu sebeple içe kapanıklığın çözümü için öncelikle çocuğun mizacının ne olduğu, temel motivasyonunun ne olduğu ve ne şekillerde karşılanabilir bunlar anlaşılmalı ve ona göre bir yol çizilmelidir.

İçine Kapalı Olan Bir Çocuğa Nasıl Davranılmalıdır?

Eğer çocukta psikiyatrik bir durum söz konusu ise çocuğun bu nedene yönelik tedavisi gereklidir. Anne babaların bu durumda yapmaları gereken sık sık çocuğa söz hakkı vermek, hemen hemen her konuda çocuğun kendisini ve duygularını ifade etmesini sağlamaları, ona sık sık ne hissettiğini ve düşündüğünü sormaları, çocuğun kendisine ve fikirlerine değer verdiklerini göstermeleri, konuştuğu zaman dikkatle dinlemeleri, sık sık sosyal ortamlarla bağlantısınısağlamaları , onu olduğu gibi kabul ederek sevgilerini sık sık belli etmeleri, çocuğun her şeyine müdahale etmeden ve çok müdahaleci olmadan onun kendisini ortaya koymasını sağlaması önerilebilir.

Devam eden durumlarda bazı psikiyatrik tablolardan söz edilebilir. Bu durumda tedavi gerekir. Özellikle okul çağı ile beraber sosyal ilişkilerde problem olmaması için durumun çözümlenmeye çalışılması önemlidir.