Çocuklar Neden Yalan Söyler, Yalan Söylediği Nasıl Anlaşılır?

Çocuklarda Yalan Söyleme

Yalan söyleme davranışı yetişkin ve ergenlerde görülebildiği gibi çocuk yaştaki bireylerde de gözlemlenebilen ve özellikle çocuğun ebeveynlerini, bakımverenlerini endişelendirebilen bir durumdur. Çocuklar, çeşitli nedenlerle gerçekleri çarpıtabilir, saklayabilir ya da eksik anlatabilir. Ebeveynler ve bakımverenler olarak, bu davranışları anlamak ve uygun şekilde yanıt vermek çocuğun kişilik ve karakter gelişimi açısından oldukça önemlidir.

Çocuklar Neden Yalan Söyler?

Çocuklaryalana, eksik ya da farklı anlatmaya farklı sebeplerden başvurabilirler. Hangi sebeple yalan söyleme başvurduğu çocuğun mizaç yapısı ile yakından ilişkilidir. Mizaç arayışı doyurulmamış çocuklar mizaçlarında yer alan olumsuz potansiyelleri sergilemeye eğilim gösterebilir. Bu olumsuz potansiyeller bazen öfke, saldırganlık, depresyon, anksiyete şeklinde açığa çıkabilirken bazen de yalan söyleme, pasif agresyon şeklinde de açığa çıkabilir.

• Korku ve Ceza:Çocuklar yaptıkları bir davranışın sonucunda cezalandırılacaklarına yönelik inanç geliştirerek kaygı ve korkudan kurtulabilmek adına yalan söylemeye başvurabilirler. Bu durum her zaman çocukların sergilediği bir davranışla ilgili olmayabilir. Sert ebeveyn tutumları, katı ve yargılayıcı otorite figürü de çocuğun yaptığı ya da yapamadığı işler sonucunda cezalandırılacağını düşünmesine ve yalana başvurmasına sebep olabilir. Ceza korkusu, çocukları doğruyu söylemekten alıkoyar ve yalan söylemeye itebilir.
• Fark Edilme İhtiyacı:Yaptıkları olumlu davranışların gereklilik olarak görüldüğü, pekiştirecin az olduğu ortamlarda çocuklar duygusal ihtiyaçlarına başka biçimlerde karşılamaya eğilim gösterebilirler. Parmak emme, ısrarcı tutturmacı tavırlar, daha küçük yaştaymış gibi konuşma, abartılı veya gerçek dışı hikayeler anlatma, yalan söyleme gibi olumsuz davranış kalıpları geliştirebilirler. Bu durum genellikle çocuğun öğretmeni, ebeveynleri ya da bakımverenleri tarafından görülme, değerli hissetme ve fark edilme ihtiyacı ile ilişkili olabilir.
• Hayal Gücü ve Oyun:Yetişkinler tarafında yalan olarak değerlendirilen bazı anlatılar çocuğun oyununun bir parçası da olabilmektedir. Özellikle okul öncesi dönemlerde çocuğun gerçekliği oyunla harmanlaması çeşitli hikayeler oluşturmasına, oyun sırasında gerçek dışı şeyler söylemesine sebep olabilmektedir. Ancak bu durumun sürekli bir hale gelerek çocuğun diğer yaşlarında da gözlemlenmesi problem potansiyeli taşıyabilmektedir.
• Model Alma:Çocuklar birçok davranışı çevrelerindeki yetişkinlerin davranışlarını gözlemleyerek öğrenir ve sergilerler. Çocuğun ebeveynlerinin ya da diğer yetişkinlerin sık sık yalan söylemesi sonucunda çocuğun bu davranışı normalleştirerek benimsemesine ve sergilemesine sebep olabilmektedir. Çocukların özellikle değer gelişimlerinde ebeveynlerin sağlıklı rol model olması son derece önemlidir.

Çocuklar Yalan Söyleme Nedenleri?

Çocukların yalan söyleme davranışlarının altında yatan nedenleri anlamak, bu davranışı düzenleyebilmek, asıl ihtilaçlarını görebilmek ve mevcut çatışmaları çözümleyebilmek için atılabilecek ilk adımlardandır. Çocukların yalan söyleme motivasyonları farklılık göstereceği gibi neden yalan söyleme davranışına başvurduklarını sorgularken çocuğu suçlamaktan, sert ve öfkeli bir tutumla sorgulamaktan kaçınmak son derece önemlidir.

• Kendini Korumak:Çocuklar yanlış olduklarını bildikleri ya da öyle düşündükleri bir davranışları sebebiyle cezalandırılmaktan korkabilirler. Bu durumda yalan, bir savunma mekanizması olarak devreye girer. Örneğin bir sınavda başarısız olmaktan çekindiği için ya da başarısız olma hali ile baş etmekte zorlandığı için kopya çekebilir, yakalanıp ebeveynleri ya da öğretmenleri tarafından cezalandırılacağı için yalan söyleyebilir, inkar edebilirler.
• Başka Birini Korumak:Çocuklar kendilerini korumak için yalana başvurabilecekleri gibi bir arkadaşlarını veya aile üyesini korumak için de yalan söyleme davranışına başvurabilirler. Örneğin, ebeveynlerinin kavga etmesinden endişe eden bir çocuk ebeveynlerinden birini korumak ya da hata olarak hatasını örtbas etmek için gerçeği çarpıtabilir. Bu tür yalanlar, çocukların sosyal ilişkilerini koruma çabasından kaynaklanabilir.
• Sosyal Kabul Görme:Yetişkinlerin olduğu gibi çocukların da sosyal anlamda kabul görmeye, bir ortamda öne çıkabilmeye ya da grubun bir parçası olduklarına hissetmeye ihtiyaçları vardır. Çocuklar, arkadaş edinebilmek, arkadaş grubuna uyum sağlamak ya da sosyal ortamda kabul görmek için yalan söyleyeme başvurabilirler. Özellikle ergenlik döneminde, akran baskısı, fark edilme ve kabul görme isteği yalan söylemeye yol açabilir. Bu durumda, çocuklar kendilerini daha popüler, bilgili, havalı ya da sevilen biri gibi göstermek için gerçek dışı şeyler söyleyebilirler.
• Duygusal İhtiyaçlar: Bazen çocuklar, kendilerini daha önemli veya değerli hissetmek için abartılı veya sahte hikayeler uydururlar. Bu durum, özgüven eksikliğinden veya kendi değerlerini kanıtlama ihtiyacından kaynaklanabilir. Çocuklar, başkalarının dikkatini çekmek ve onayını almak için gerçeği çarpıtabilirler.

Yalan Söyleyen Çocuğa Nasıl Yaklaşılmalı?

Her problemde olduğu gibi yalan söyleme davranışının da çözümünde doğru bir yaklaşım sergilemek problemin çözümünde kritik rol oynamaktadır. Belirlenecek olan yol çocuğun ve ailenin yapısına uygun, suçlayıcılıktan uzak olmalıdır.

• Sakin ve Anlayışlı Yaklaşım: Çocuğunuzun yalan söylediğini fark ettiğinizde, sakin kalmak ve neden bu davranışa baş vurduğunu anlamaya çalışan bir tutum sergilemek önemlidir. Sinirlenmek veya cezalandırmak yerine, durumu anlamaya çalışmak çocuğunuzun duygu ve düşüncelerini daha rahat ifade etmesine yardımcı olacaktır.
• Empati: Çocuğunuzun neden yalan söylediğini anlamaya çalışmak ve bu durumu onun bakış açısından değerlendirmek onunla empati kurmanıza ve sorunu çözmenize yardımcı olacaktır. Empati kurarak, çocuğunuzun duygularını ve düşüncelerini daha iyi anlayabilirsiniz. Onun endişelerini ve korkularını anlamak, doğru bir yaklaşım geliştirmenize yardımcı olabilir.
• Açık İletişim:Çocuğunuzun sosyal gelişimini, kendisiyle ve çevresiyle kurduğu ilişkiyi desteklemek için açık iletişim kurmak son derece önemlidir. Duygularını ve düşüncelerini dinleyerek yargılamadan anlamaya çalışmak yalan söyleme davranışının altında yatan mekanizmaları anlamanıza yardımcı olur. Bunun yanı sıra açık iletişim kurmanız çocuğunuzun size olan güvenini destekleyeceği için yalan söyleme ihtiyacını azaltabilir. Ayrıca, doğruyu söylemenin ve önemini vurgulamak ve dürüstlüğün değerini öğretmek de önemlidir.
• Değer Gelişimi: Çocuğunuzun değer gelişimini desteklemek hayatının birçok alanında ona yardımcı olacak beceriler kazanmasına, ilişkilerini güçlü ve sağlıklı kurgulamasına olanak sağlayacaktır. Yalan söyleme davranışının üstesinden gelebilmek için de doğruyu söylemenin neden önemli olduğunu açıklayarak ve dürüstlük ve samimiyet değerleri ile ilgili etkinlikler yapabilirsiniz. Dürüst olmanın güven ve saygıyı artırdığını ve ilişkilerin daha sağlam temellere oturduğunu anlatmak çocuğunuz dürüstlük konusunda daha bilinçli olmasına katkı sağlayabilir.

Yalan Söyleyen Çocuk İçin Ne Yapılmalıdır?

Yalan söyleyen bir çocuk için yapılacaklar, uzun vadeli olumlu değişiklikler sağlamak adına önemlidir. Yalan söyleme davranışını değiştirebilmek için öncelikle çocuğu iyi tanımak istek ve ihtiyaçlarını fark ederek doyurmak gereklidir.

• Güvenli Ortam:Çocuğun kendini güvende hissedeceği bir ortam sağlamak sağlıklı gelişim için oldukça önemlidir. Ceza korkusu olmadan, kabul edileceğini bildiği bir ortamda yaşayan çocukların kendileriyle ve çevreleriyle kurdukları ilişki de daha sağlam olmaktadır. Bu sayede yalan söylemeyi bir kaçış ya da çözüm olarak görmeden, yanlış bir şey yaptığında dürüstçe söyleyebilir. Çocuğunuzun hatalarını kabul edebileceği ve bunlardan ders çıkarabileceği bir ortam sağlamak, yalan söyleme ihtiyacını azaltabilir.
• Pozitif Pekiştirme ve Rol Model Olma:Olumsuz davranışı cezalandırmaktansa, doğruyu söylediğinde ve olumlu bir davranış sergilediğinde küçük ödüller vermek ya da takdir edecek sözler söylemek yalan söyleme eğilimini azaltarak olumlu davranışlarını güçlendirebilir. Bunların yanı sıra çocuğun çevresindeki ebeveynler olarak davranış ve tutumlarla çocuğa rol model olmak olumlu davranışlarınınartmasına yardımcı olacaktır.
• Duygusal Destek:Yalan söyleme sebebi genellikle çocukların baş etmekte zorlandıkları duygularla ilişkilidir. Bu sebeple çocuğa duygusal destek sağlamak, olumsuz duygularını da kabullenerek yönetmesine yardımcı olmak sağlıklı baş etme yolları geliştirmesine olanak sağlamaktadır.
• Profesyonel Yardım:Yalan söyleme davranışının altında yatan sebebi mizacı ile yakından ilişkilidir. Yalan söyleme davranışının kronik bir hale gelerek sağlıksız bir kaçış mekanizmasına dönüşmesi çocuğun yetişkinlik hayatını da oldukça olumsuz etkileyebilir. Bu sebeple çocuğunuzu tanımak, yapısını ve yalan söyleme davranışının altında yatan mekanizmaları keşfetmek ve sağlıklı baş etme mekanizmaları geliştirebilmek için mizaç temelli psikoterapi hizmetine başvurabilirsiniz.