Ergenlerde Özgüven Eksikliği Neden Olur?

Ergenlik dönemi bireylerin fiziksel, duygusal, bilişsel değişimleri yoğun olarak yaşadıkları zorlayıcı bir dönem olabilmektedir. Bu durumda da özgüvenin ergenler üzerinde çok önemli bir rolü vardır. Özgüven eksikliği ergenlerin yaşamını olumsuz anlamda etkileyebilir.

Özgüven Nedir?

Özgüven kişinin kendisini değerlendirmesi ile oluşur. Kişi kendi ile ilgili var olan özellikleri kendi penceresinden değerlendirerek olumlu ve olumsuz özellikleri ile ilgili bir karara varır. Bu durum kişinin özgüvenini oluşturur. Özgüvenin kişilik gelişimi üzerinde önemli bir etkisi vardır.“Ben her şeyi yaparım.” cümlesini kuran biri gerçekten yüksek özgüvenli bir birey midir? Özgüven kişinin kendiyle ilgili olumlu duygular geliştirebilmesi, yeterlilik hissetmesi, kendini olduğu gibi kabul edebilmesi, kendisiyle barışık olmasıyla ilgilidir. Kişinin yalnızca olumlu potansiyellerini değil olumsuzluğa açık riskli özelliklerini de kabul etmesi özgüvenli bir birey olduğu şeklinde ifade edilebilir. Bir başka ifade ile açıklayacak olursak kişinin kendi eksikliklerinin farkına varması ve neleri yapacağını ya da neleri yapamayacağını bilmesidir.

Özgüven Gelişimi Kaç Yaşında Oluşmaya Başlar?

Bebeğin fiziksel ve duygusal ihtiyaçlarının tutarlı bir şekilde karşılanmasıyla beraber bebeğin güven duygusu oluşmaya başlar. Bu şekilde hem kendisine hem çevresine karşı duyduğu güven duygusunun temelleri oluşur. İki yaşına kadar bebek anne ile bir bütündür ve sadece bakım alan kişi konumundadır. İki yaşından sonra bebek bazı şeyleri kendisi keşfeder, bu şekilde bağımsızlık kazanır ve bakım verenden ayrışmaya başlar. Bebeğin kendisi artık güç kazanmaya başlamıştır. Bu durum ileride çocuğun kendi yetenek ve yeterliliği üzerinde rol oynar. Aslında kişide artık kendisinin ayrı bir birey olduğuna dair bir algı oluşmaya başlamıştır. Çocukluk dönemi birçok şeyin yeni deneyimlendiği bir dönemdir. Bu deneme yanılma döneminin sonuna ya da ergenlik döneminin başına doğru kişinin kendi özüne dair düşünceleri oluşmaya başlar. Kişinin kendine dair oluşturduğu düşünceler bazı duyguları tetikler, bu duygular da bazı davranışların altındaki motivasyonun temelini oluşturur. Kişinin özgüvenli bir birey olmasında gelişim bu şekilde sürer.

Ergenlerde Özgüven Eksikliğinin En Temel Sebepleri Nelerdir?

Kişinin davranışlarının ve yönelimlerinin altındaki motivasyonu oluşturan mizaç arayışının engelleniyor olması, kendini açığa çıkaramaması, gerçekçi bir kendilik tasarımı oluşturamıyor olması, anne ve babanın mizaç özellikleri ve benimsedikleri ebeveyn tutumlarının yansıması, kişinin doğduğu ve büyüdüğü çevrenin getirdiği dinamikler, aile içi sorunlar, akademik başarısızlıklar, arkadaşlık ilişkilerinde sorunlar, toplumsal baskılar, özgüven eksikliğinin temel sebepleri arasında yer alabilir.

• Bireyin mizacının anlaşılmaması, potansiyelleri dışında beklentiler olması
• Büyürken her şeyin hazır bir konumda olması, bireyin kendisinin çabalamaması
• Büyürken keşif alanının kısıtlanmış olması, sürekli müdahale edilmesi
• Deneme ve yanılma yoluyla öğrenme konusunda engellenmiş olmak
• Hata yapmaya toleransın düşük olduğu bir ortamda büyümek
• Bulunulan gelişim dönemine ait olmayan fazlaca yük almak
• Kişinin kendisinin verebileceği kararların onun adına alınması, bireyleşmesini engellemek
• Çok fazla olumsuz eleştiri almak
• Gerçek dışı çok fazla şişirilmiş övgü almak
• Gibi sayabileceğimiz birçok neden ergenlerde özgüven eksikliğinin nedenleri arasında yer alabilir.

Ergenlerde Özgüven Eksikliği Olduğunu Nasıl Anlarız?

• Ergenlerde özgüven eksikliği olduğunu anlamamıza yarayacak somut davranış örnekleri:
• Sorumluluk almaktan kaçınabilir.
• Hata yapma korkusundan dolayı herhangi bir konuda öne çıkmayabilir.
• Tek başına yapabileceği şeylerde dışardan destek almak isteyebilir.
• Dışardan onay alma isteği duyabilir.
• Kendisi karar vermekte zorlanabilir. Daima onay alma ihtiyacı duyabilir.
• Başkalarına bağımlı hareket edebilir.
• Davranışlarının ve yaptıklarının gözükmesinden çekince duyabilir.
• Kendi duygu ve düşüncelerini ifade etmekte zorlanabilir.
• Çevresindeki kişilerin tepkisinden çekinerek hareket eder.
• İçe kapanık davranışlar sergileyebilir.
• Arkadaş ilişkisi kurmakta zorlanabilir.
• Kendini savunmakta güçlük yaşayabilir.
• İlişkileri başlatmak ve sürdürmekte zorluklar yaşayabilir.
• Rahat şekilde iletişim kuramayabilir.
• Duygusal dalgalanmalar olabilir.
• Mükemmel olmak isteyebilir ve eksikliğe tahammül edemeyebilir.
• Düşük özsaygı geliştirebilir.

Ergenlerde Özgüven Eksikliğinin Çözümleri Nelerdir?

Ergenlerde özgüven eksikliğini gidermeye yönelik çözümler üretmek için öncelikle özgüven kavramını iyi anlamak gerekmektedir. Sağlıklı özgüven oluşumu için kişinin olumlu potansiyellerinin ve olumsuzluğa açık riskli potansiyellerinin iyi yansıtılması gerekmektedir. Kişinin mizaç tipini keşfetmesi ve böylece kendine gerçekçi bir şekilde bakması, kendini tanıması, kendini olduğu gibi görebilmesinde önemli bir rehberlik sunar. Kendi doğal potansiyellerinin açığa çıkması, desteklenmesi gereken özelliklerinin farkına varması ve kabul etmesi özgüveninin sağlıklı oluşması için bir adımdır. Bu nedenle ergenlerde özgüven eksikliği üzerine mizaç temelli danışmanlık desteği ile gelişme sağlanabilir.

Ergenlerde Özgüven Arttırmak İçin Yapılması Gereken En Temel Şeyler Nelerdir?

Ergenlik dönemi aslında kişinin birçok şeyi artık kendisinin yapabileceği erişkin döneminin bir alt basamağıdır. Bu nedenle artık anne babalar fiziksel olarak çocuktan ayrıldıkları gibi duygusal ve psikolojik olarak da çocuktan ayrılmalıdırlar. Özgüven gelişmesi için ergenlik dönemindeki kişinin davranışlarının sorumluluğunu almasına olanak tanımak gerekmektedir. Kişinin yeteneği, ilgi alanı ve becerisinin olduğu alana dair farkındalık kazanabilir ve ona bu konuda rehberlik edilebilir. Ergenle ilgili gerçekçi beklentilerin oluşturulması gerekmektedir. Özgüven gelişimini sağlamak için olumlu davranışlarının ve becerilerinin gerçekçi ve olumlu bir şekilde pekiştirilmesi önemlidir. Problemlerle baş edebilmesi üzerine ona fırsat tanımak ve müdahale etmemek önemlidir. Duygu ve düşüncelerini rahatlıkla ifade edebileceği bir ortam sunulması bu konuda yardım sağlayabilir. Kendine ait istek ve fikirlerinin oluşmasına destek olunabilir. Denemeler yaparak yanılmasına olanak tanınabilir. Kendi değerini desteklemek, olumlu düşünce becerilerini geliştirmek, sorun çözebilme ve karar verme becerilerini güçlendirmek özgüven eksikliğinin giderilmesi için yapılabilecek şeyler arasındadır. Ergenlerin özgüvenini güçlendirmek ve onların sağlıklı baş etme becerileri geliştirebilmeleri için mizaç temelli profesyonel destek önemlidir.