Yetişkinlerde Öfke Nasıl Ortaya Çıkar?

Yetişkinlerde Öfke Nasıl Ortaya Çıkar?

Öfke; kişinin bir tehdit, hakaret, haksızlık vb. durumlarda kişinin sergilediği düşmanlık duygusudur. Tıpkı mutluluk, şaşkınlık, üzüntü gibi en temel duygularımızdan biridir. Öfkenin nasıl ortaya çıktığı ;durum ve olay ile beraber kişinin doğuştan getirdiği mizaç dediğimiz özelliklerle birlikte değişkenlik gösterir. Kimi mizaç tipleri öfke duygusunu yaşamaya yatkın iken, kimileri yatkın olmayabilir. Örneğin DTM1 dediğimiz biliş odaklı, Kusursuzluğu Arayan Mizaç Tipine sahip bir yetişkinin genel özellikleri sorumluluk, adalet, merhamet, düzenli, planlı, programlı olmakken bunları deneyimleyemediği durumlarda, mizacın negatif duygusu olan öfkeyi ortaya çıkarabilir. Bu mizaç tipleri bir haksızlık karşısında ya da işler kendi istedikleri gibi mükemmel gitmediği durumlarda öfkelenebilir. Bir diğer öfkeye yatkın mizaç tipine örnek verecek olursak eğer DTM8 dediğimiz Mutlak Güç Arayan Mizaç tipine sahip fizik merkezli bir yetişkinin genel özellikleri önder, girişken, otoriter, meydan okuyan, kavgadan çekinmeyen , cesur olmakken bunları deneyimleyemediği durumlarda çok çabuk bir şekilde öfkelenebilir. Bu mizaca sahip yetişkinler ; kısıtlandıklarında , engellendiklerinde , aşağılanıp-küçümsendiklerinde , herhangi bir şeyi yapma konusunda zorlandıklarında , dikkate alınmadıklarında , sözünü başkalarına dinletemediklerinde çok çabuk bir şekilde öfkelenebilirler. DTM8ler öfkelerini olduğu gibi dışarı yansıtıp mutlak gücü kendinde hissedebilmek için öfkeyi fiziksel şiddet ile ortaya çıkarabilirler. Öfkeye yatkın olmayan mizaç tipine örnek olarak DTM4 yani Duyguların Anlamını Arayan Mizaç tipindeki duygu merkezli bir yetişkinin genel özellikleri doğal, özgün, naif, dost canlısı , içten ve bireysel olmakken, bireysel farklılıkları ve yoğun duyguları fark edilmediğinde , anlaşılmadığında ve önemsenmediğinde , duygularını özgün bir biçimde ifade edemediğinde, dilediğinde yalnız kalamadığında öfkeyi ortaya çıkarabilir. Yani aslında kişinin hangi durumlarda öfkelendiği ve öfkeyi nasıl çıkardığı taşıdığı mizaca göre değişkenlik gösterir.

Yetişkinlerde Öfke Kontrolü Nasıl Sağlanır?

Öfkeyle çeşidi, şiddeti ve verilen tepki her mizaca göre farklıdır. Verilen tepkilere göre de sağlanan öfke kontrolü değişkenlik gösterebilir.Mizaçtan mizaca öfkenin değişmesi ve öfke ile baş etmenin yöntemleri de çocukluktan döneminden itibaren geliştirilen bir yöntemdir. Baş etme yöntemlerini belli bir standarda oturtmak birey için çok daha kolay olabilir. İlk olarak; konuşmak için acele edilmemelidir. Kişi öfke anında kendini ifade etmek isterken anın basıncı ile kendini yanlış ifade edebilir. Konuşurken; dur, düşün, karar ver ve konuş tekniği uygulanabilir. Konuşurken doğru cümleleri seçmek bazen ne söylenildiğinden çok daha önemli olabilir. Öfke anlarında hitap şekli kişiyi istemediği bir noktaya itebilir. Bu yüzden hitap çok önemlidir.Kibar, ılımlı, sakin bir ses ve tonlama ile konuşmak hem kişinin kendisini hem de varsa karşıdaki bireyi sakinleştirecek ve konunun hararetini dağılmasına yardımcı olacaktır. Üçüncü adım olarak; kişinin zihnini toplamasına zaman vermesidir. Öfkelendiğinde kişinin düşünceleri bir toz bulutu gibi dağılmış durumdadır. Düşünceleri toparlamadan kişinin kendini ifade etme çabası kişiyi istediği noktaya götürmeyecektir. Bu noktada kişi öfkeli iken konuşmamayı tercih etmelidir. Kişi yoğun duygular ile konuştuğunda hedefe gitmekten ziyade karşı tarafı öfkelendirmeye sebebiyet verebilir. Bu gibi yoğun duygularda kişinin konuşmak yerine yazması duygunun yoğunluğunu anlamasına yardımcı olabilir. Kişi eğer yazmak istemiyorsa çizmek veya bir kağıdı karalamak bile kişinin görsel olarak duygularını somut bir şekilde görmesine yardımcı olup duygularına karşı farkındalığını artırabilir. Bu farkındalık ile beraber frenleme sistemi yani bünyeye zarar veren tarafı durdurma sistemi harekete geçer. Son olarak ise kişi bazen ne yazarak ne çizerek ne nefes teknikleri ile ne de o an konuşmayarak öfkesini frenleyemeyebilir. Bu noktada öfke, kişinin kendine veya bir başkasına fiziksel, psikolojik şiddete dönüşebilir. Bu durumlarda kişinin uygulamaya çalıştığı baş etme yöntemleri gereksiz kalabilir. Bu tür durumlarda bir uzmana danışılması önemlidir.

Yetişkinlerde Öfke Kontrolü Sağlanmazsa Ne Olur?

Kontrolü sağlanmayan öfke ise birçok probleme yol açabilir. Artan öfkenin kontrolünü sağlamak tamamen kişinin elindedir. Bunun ile birlikte öfke kontrolünü sağlayamayan bireyler, etrafındaki her şeye ciddi derecede zarara uğratabilir.

Öfke duygusunun kontrolünü sağlayamayan bireyler için sorunun küçük veya büyük olması fark etmezdir. Herhangi bir problem ile karşı karşıya geldiklerinde çabuk sinirlenirler. Burada en önemli şey öfke kontrolü yaşayan insanın kendini sınırlayabilmesidir. Çoğu öfke sahibi olan insanlar bu kontrolü sağlayabilirler. Fakat bu kontrolü sağlayamayan insanların mutlaka bir yardım alması gerekmektedir.

Öfke bozuklukları bazı durumlarda kişileri başka hastalıklara da sürükleyebilir.Bu ve benzeri durumlar ile sıklıkla karşılaşılmaktadır.

• Kalp hastalığı: Öfke yönetimi bozukluğundan muzdarip kişilerde en sık görülen hastalıklar arasında kalp hastalığı vardır.
  
  
• Tansiyon problemi: Kişilerin aşırı heyecanlı, üzgün veya kızgın olduklarında bu durumu tetikler.Bu şekilde ciddi problemler olduğu iyi bilinmektedir. Bununla birlikte, özellikle öfke sorunu olan kişilerde, damarların elastikiyeti bozulduğu için kalıcı hipertansiyon olasılığı artar. Zaten yüksek tansiyonu olan kişilerin, bu durumlar yaşandığı zaman kan basıncını arttırdığı ve bu da birçok ciddi sağlık sorununa yol açabileceği bilinmektedir.
  
  
• Şeker hastalığı Diyabet: Öfke bozukluğunun neden olabileceği hastalıklardan biridir. İnsanlar arasında biriken öfke psikolojik sorunlara yol açar ve bireyin sosyal çevresiyle ilişkisini bozar. Ancak etkileri bununla sınırlı değildir. Fiziksel ferdin metabolizmasında olağandışı bozukluklar da ortaya çıkar. Stres hormonları ve sürekli öfke ile ortaya çıkan bozukluklar nedeniyle, bireyin diyabet sorunları görülebilir.

Yetişkinlerde Öfke Kontrolü Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Öfke kontrolü tedavisinde farklı teknikler vardır. Bu tekniklerden biri nefes egzersizidir, derin nefesler alarak rahatlamayı sağlamaktır. Nefes alıp verildiği esnada kişiyi mutlu ve huzurlu hissettiren şeyler ve anları düşünmek, hayal etmeköfke duygusunun dinginleşmesine yardımcı olabilir. Bir diğer yöntem ise bilişsel yapılandırma yöntemidir. Burada hedef, kişinin düşünme şeklini değiştirip daha pozitif düşünmeyi ve olmayı sağlamasıdır. Bir diğer öfke kontrolü tedavisinde kullanılan yöntem ise problem çözmedir.Problemi çözerek öfke kontrolü tedavisi gerçekleşmiş olacaktır.

Bu yöntemlerin uygulanması ile öfkenin önüne geçilmesi sağlanabilir. Bu tekniklere ek olarak hobileri yapmakta dahil edilebilir. Yoga yapmak, egzersiz yapmak, spor yapmak, koşmak, resim yapmak, fotoğraf çekmek, müzik dinlemek, enstrüman çalmak, yemek yapmak, oyun oynamak, hayvanlarla ilgilenmek öfke kontrolü tedavisinde hem uzman tarafından yapılması önerilen hem de bireyin evde kendi yapabileceği faaliyetlerdir. Her bireyin öfke kontrol tedavisi farklılıklar gösterir. Öfke kontrolü tedavisinde en son çarenin ilaç kullanımı olduğu bilinmelidir.

Öfke Kontrolünü Sağlayamayan Birine Nasıl Davranılmalıdır?

Kişi klinik vaka ise tedavi edilmeli, klinik vaka değil ise kişilere uygulanan davranış oldukça önemli olacaktır. Öfke duygusunu bir ateş olarak ele alırsak eğer bu noktada kişinin itfaiyeci veya su rolü ile yaklaşması gerekebilir. Kişinin iç dünyasında yangın olduğunu fark edip o an yangının neden çıktığını anlamaya çalışmak yerine yangın bittikten sonra sebeplerini düşünmek çok daha sağlıklı bir hareket olabilir. Kişi aniden sinirlenen ve bunu kontrol edemeyen biri ise duyguları ile hareket eden biri olduğu söylenebilir. Kişinin ihtiyacı olan şey o noktada hakimiyetini sağlamaktır. O an hakimiyeti kişinin üzerinden almak amaçlanmamalı ve onun kullandığı yöntem ile cevap verilmemesi daha iyi olacaktır. Kişinin hisseden değil, düşünen tarafını harekete geçirmeli ve sakin, ılımlı bir konuşma biçimi ile iletişim kurarak kavga çıkmasının önüne geçilebilir.